Rozwój dotyku

Każdy organizm odbiera informacje ze świata i interpretuje je za pomocą siedmiu zmysłów... Oprócz wszystkim znanych zmysłów: wzroku, słuchu, smaku, powonienia, dotyku mamy jeszcze dwa dodatkowe: zmysł przedsionkowy (związany z równowagą) i zmysł proprioceptywny tzw. zmysł czucia głębokiego (związany z odczuwaniem położenia ciała). Zmysł dotyku w chwili narodzin jest najbardziej rozwiniętym ze zmysłów dlatego też ma największe znaczenie w pierwszych miesiącach życia. To właśnie poprzez dotyk dzieci poznają swoje ciała oraz otaczający świat. Poprzez dotykanie, jak i bycie dotykanym kształtuje się wrażliwość dotykowa, rozwijają się umiejętności motoryczne, potencjał poznawczy, jak również pewność siebie i dobre samopoczucie.

Zmysł dotyku zaczyna być aktywny już w 6. tygodniu życia płodowego. Jako pierwsze wrażliwe na dotyk stają się usta i nosek, następnie broda, powieki, ręce i nogi... i tak w 12 tygodniu ciąży prawie całe ciało odbiera doznania dotykowe. Ciekawostka: wierzch i tył główki pozostają niewrażliwe na dotyk aż do końca ciąży, a to dlatego żeby uniknąć nieprzyjemnych wrażeń podczas przechodzenia przez kanał rodny podczas porodu.

Pierwsze doświadczenia związane z dotykiem to dotyk ścian pęcherza łonowego, przypadkowe dotykanie własnego ciała i nieustanne głaskanie i obmywanie przez wody płodowe. Są to najbardziej wyraźne bodźce dla dziecka. Reszta zmysłów otrzymuje mniejszą ilość informacji (ale również bardzo ważną) i tak naprawdę zaczyna się w pełni rozwijać dopiero po porodzie.

Poznawanie świata

Dzieci poznają świat głównie poprzez zmysł dotyku. Do 5 roku życia usta i twarz są najbardziej wrażliwymi na dotyk obszarami naszego ciała. Dlatego też małe dzieci badają wszystko właśnie za pomocą ust. Jest to jak najbardziej prawidłowe zachowanie, na które jako rodzice musimy dziecku pozwolić. Uniemożliwiane dziecku zdobywania nowych doświadczeń dotykowych za pomocą ust jak również dłoni, stóp może w przyszłości doprowadzić do powstania nadwrażliwości dotykowej i zaburzeń z zakresu integracji sensorycznej.

Znaczenie bliskości

Badania naukowe wykazały, że dzieci częściej dotykane, przytulane i masowane rozwijają się w szybszym tempie zarówno w sferze fizycznej, jak i umysłowej. Układ odpornościowy dzieci, którym nie odmawiano bliskości dotykowej działał sprawniej. Kontakt dotykowy stymuluje organizm do wytwarzania hormonów redukujących stres, co z kolei przekłada się na stabilniejszy rozwój emocjonalny i większą odporność na stres w przyszłości.

Jednoznacznie można stwierdzić, że kontakt fizyczny jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka.

Na szczęście chęć przytulania, głaskania i dotykania swoich dzieci jest naturalną potrzebą każdego rodzica. Nie trzeba obawiać się tutaj, że nadmiernie rozpieścimy dziecko lub przyzwyczaimy do noszenia. Tak naprawdę każdy noworodek jest już przyzwyczajony do bycia blisko mamy. Przez 9 miesięcy ciąży nieustannie był bujany, kołysany, blisko mamy, słysząc bicie jej serca. Nie możemy mu tego odmówić również po porodzie. Oczywiście są dzieci, które bardzo intensywnie domagają się kontaktu fizycznego z rodzicami, dużo płaczą i mają problemy z samoregulacją. Po drugiej stronie znajdują się dzieci, które potrafią same "zająć się sobą", łatwo się wyciszają i rzadko grymaszą. Zachowanie naszego dziecka w dużej mierze zależy od funkcjonowania jego układu nerwowego, wrodzonego temperamentu oraz poziomu stresu jaki odczuwa. Nie oznacza to, że dzieci które głośno dają znać o swoich potrzebach próbują wymusić na nas noszenie, czy przytulanie. One po prostu mają dużo większą potrzebę bliskości, którą jako rodzice powinniśmy im zapewnić.

Masaż niemowląt

Nawiązując do działania układu nerwowego, który zawiaduje całym naszym organizmem. Jak już wspomniałam to od niego zależy w jaki sposób dzieci będą się adaptowały do nowego świata pełnego rozmaitych bodźców. Dzieci z bardziej wrażliwym układem nerwowym będą również bardziej wrażliwe na nowe doznania, a więc będą odczuwały większy poziom stresu. Będzie im również trudno się wyciszyć, nauczyć się samoregulacji i panowania nad swoimi emocjami. W tym miejscu należy wspomnieć o masażu niemowląt jako sposobie na regulację układu nerwowego. Spokojny, delikatny, rytmiczny dotyk podczas wykonywania masażu daje dziecku poczucie odprężenia. Zmniejsza się przy tym wydzielanie hormonów stresu i poprawia nastrój. Masaż Shantala jest formą dotyku, która pozwala na bliski kontakt fizyczny z dzieckiem. Niesie za sobą korzyści zarówno dla dziecka, jak i rodzica, a przy tym jest łatwy w wykonaniu.

Pielęgnacja neurorozwojowa

Najważniejsze jest, żeby zadbać o to żeby nasz dotyk sprawiał dziecku komfort i był dla niego przyjemny. Również podczas codziennej pielęgnacji postarajmy się, żeby jej tempo było spokojne.Podczas podnoszenia, noszenia, odkładania starajmy się, żeby nasze ruchy były płynne i przy tym pewne. Kołysząc i bujając róbmy to w rytmiczny i delikatny sposób. 

A więc przytulajmy, otulajmy, nośmy i masujmy.